05:00
Unknown
Hình ảnh chụp X quang tay người đeo nhẫn, chụp bởi Röntgen
Tia X hay X quang hay tia
Röntgen là một dạng của sóng điện từ, nó có bước sóng trong khoảng từ 0,01
đến 10 nanômét tương ứng với dãy tần số từ 30 Petahertz đến 30 Exahertz và năng
lượng từ 120 eV đến 120 keV. Bước sóng của nó ngắn hơn tia tử ngoại nhưng dài
hơn tia Gamma.
Tia X có khả năng xuyên qua nhiều vật chất nên thường
được dùng trong chụp ảnh y tế, nghiên cứu tinh thể, kiểm tra hành lý hành khách
trong ngành hàng không. Tuy nhiên tia X có khả năng gây ion hóa hoặc các phản
ứng có thể nguy hiểm cho sức khỏe con người, do đó bước sóng, cường độ và thời
gian chụp ảnh y tế luôn được điều chỉnh cẩn thận để tránh tác hại cho sức khỏe.
Tia X cũng được phát ra bởi các thiên thể trong vũ trụ, do đó nhiều máy chụp
ảnh trong thiên văn học cũng hoạt động trong phổ tia X.
Sử dụng trong Y tế
Từ khi Wilhelm Conrad Röntgen phát hiện ra tia X có thể
chẩn đoán cấu trúc xương, tia X được phát triển để sử dụng cho chụp hình y tế. Khoa
tia X là một lĩnh vực chuyên biệt trong y tế sử dụng ảnh tia X và các kĩ thuật
khác để chẩn đoán hình ảnh.
Việc sử dụng tia X đặc biệt hữu dụng trong việc xác định
bệnh lý về xương, nhưng có thể giúp ích dò ra các bệnh tật về phần mềm. Một vài
ví dụ đáng chú ý như là khảo sát ngực, có thể dùng để chẩn đoán bệnh về phổi
như là viêm phổi, ung thư phổi hay phù nề phổi, và khảo sát vùng bụng, có thể
dò ra sự tắc ruột (tắc ống thực quản), tràn khí (từ lủng nội tạng), tràn dịch
(trong các khoang bụng). Trong vài trường hợp, sử dụng tia X gây tranh cãi, như
là sỏi mật (ít khi cản tia X) hay sỏi thận (thường thấy nhưng không phải luôn
luôn). Hơn nữa, các tư thế chụp tia X truyền thống ít sử dụng trong việc họa
hình các phần mềm như não hay cơ. Việc họa hình được thay thế cho phần mềm bằng
kĩ thuật chụp hình tính toán quanh trục (computed axial tomography, CAT hay CT
scanning) họa hình bằng chụp ảnh cộng hưởng từ (MRI) hay siêu âm.
Ảnh chụp tia X một hộp sọ người
Tia X còn được sử dụng trong kỹ thuật "thời gian
thực", như là khám định thành mạch máu hay nghiên cứu độ tương phản của lỗ
hổng trong nội tạng (là chất lỏng cản quang trong các ống ruột lớn hay nhỏ) sử
dụng dụng cụ nhìn trang bị huỳnh quang. Các giải phẫu thành mạch máu, như các
sự can thiệp y tế của hệ thống động mạch, dựa chủ yếu vào các máy đo nhạy với
tia X để định vị các thương tổn tiềm tàng có thể chữa trị.
Xạ trị tia X, một sự can thiệp y tế, hiện nay dùng chuyên
biệt cho ung thư, dùng các tia X có năng lượng mạnh.
